Ze strukturyzacją łączą się ponadto jeszcze dwa elementy:
język i przedmioty:
- Język - a więc to, co wypowiadamy do dziecka - powinien być jasny, wypowiedzi krótkie, bez zbędnych ozdobników. Ton samej wypowiedzi powinien być jednoznaczny.
- Drugi element to przedmioty, którymi się posługujemy. Każdy przedmiot ma określone przeznaczenie i od początku terapii powinno się wprowadzać jednoznaczność.
Konsekwentne respektowanie zasad dotyczących tych pięciu elementów strukturyzacji w miarę szybko pozwoli dziecku zdobyć orientację i czuć się bezpiecznie. Będzie ono wiedziało, co je czeka, a to pozwoli mu uniknąć zbędnych, frustrujących sytuacji.
Niezależnie od wieku rozwojowego każde dziecko autystyczne musi przejść kolejno etapy oddziaływań terapeutyczno-edukacyjnych. Ponieważ u większości dzieci z cechami autyzmu występuje upośledzenie umysłowe, tylko niektóre spośród nich osiągną wszystkie proponowane etapy. Pamiętać należy, by nie przechodzić do następnego etapu, jeśli nie zostanie osiągnięty poprzedni.
ETAP 1. POBUDZANIE ZMYSŁÓW
Obraz świata budowany przez dziecko autystyczne na podstawie wrażeń zmysłowych jest nieuporządkowany. Jedną z dróg pomocy dziecku w scalaniu w jedną informację wszystkiego, co do niego dociera, jest stymulacja prawidłowego rozwoju percepcji, która obejmuje:
- Stymulacja w obszarze dotyku.
- Stymulacja w obszarze słyszenia.
- Stymulacja w obszarze widzenia.
- Stymulacja węchowa i smakowa.
ETAP 2. INTEGRACJA SENSORYCZNO-MOTORYCZNA
System nerwowy każdego z nas rozwija się pod wpływem stymulacji. Największa ilość zmysłowa wrażeń dociera do mózgu z naszego ciała - poczucie pozycji w przestrzeni, wiedza, gdzie znajdują się poszczególne części ciała i co one robią, wrażenia skórne.
Dzieci autystyczne nie koordynują tych odczuć z doznaniami wzrokowymi, słuchowymi, węchowymi, smakowymi. Pierwszym etapem w procesie integracji zmysłowej jest pobudzenie pojedynczych zmysłów do prawidłowego funkcjonowania poprzez odpowiednio dobrany zestaw ćwiczeń stymulacyjnych. Kolejny etap to integracja sensoryczno-motoryczna; łączenie zmysłów.
ETAP 3. POZNANIE I ROZUMIENIE SWOJEGO CIAŁA
Jednym Z podstawowych zadań w pracy z dzieckiem autystycznym jest wypracowanie somatognozji, czyli poczucia i poznania własnego ciała oraz jego miejsca w przestrzeni. Dziecko musi nauczyć się odczuwać ruchy swojego ciała, musi poznać jego schemat. Nauka poznania i rozumienia własnego ciała powinna przebiegać zgodnie z etapami:
- Odczuwanie i rozumienie osi ciała wraz z pojęciami: góra - dół.
- Przejście od osi ciała do odczucia obręczy górnej i dolnej.
- Poznanie ramion i kończyn dolnych.
- Poznanie nadgarstka i palców.
ETAP 4. WPROWADZENIE GOTOWOŚCI DO NAUKI
Przystępując do terapii dziecka autystycznego często napotykamy szereg zachowań, które przeszkadzają w realizacji zamierzonych celów. Do takich zachowań można zaliczyć trudne do powstrzymania rytualne czy stereotypowe manieryzmy, zachowania autoagresywne, brak motywacji do pracy, słabą koncentrację uwagi. W podjęciu właściwej terapii przez dziecko autystyczne przeszkadzać może również autostymulacja w postaci np. kołysania się, trzepotania rękami itp. Trzeba dokładnie przeanalizować zachowania dziecka i tak poprowadzić terapię sensoryczno-czuciową czy ruchową, aby można było po pewnym czasie prowadzić właściwą naukę.
Przed rozpoczęciem nauki powinniśmy dziecku dostarczyć potrzebnej mu ilości wrażeń dotykowych, wizualnych, słuchowych. Na początku nauki proponujemy proste zajęcia, których dziecko szybko się uczy.
Ponieważ dziecko autystyczne nie ma potrzeby nawiązywania kontaktu z drugą osobą, na początku terapii inicjatywę tę przejmuje terapeuta.
ETAP 5. EDUKACJA ELEMENTARNA
Po przejściu pierwszych czterech etapów przechodzimy do etapu kształtowania umiejętności funkcjonalnych z zakresu socjalizacji, samodzielności i samoobsługi, małej i dużej motoryki oraz kształtowania funkcji poznawczych.
W pracy z dziećmi autystycznymi należy mieć na uwadze, iż każde z nich posiada swój niepowtarzalny dar, który należy odkryć i pozwolić mu go rozwinąć.
Bibliografia:
"Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności psychoruchowej" pod red. Władysławy i Jana Pileckich, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1995 r.
"Autyzm - Fakty" Dr Simon Baron Cohen, Dr Patrick Bolton, przekład - Ewa Wiekiera, Krajowe Towarzystwo Autyzmu w Krakowie, Kraków 1999 r.
"Autyzm wczesnodziecięcy" Hanna Jaklewicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1993 r.
Opracowanie:
mgr Małgorzata Durma - oligofrenopedagog
