Niepełnosprawność - sprawność niepełna. Sprawność zaburzona, poniżej norm. Tak to czujemy. Chcemy być sprawni pod każdym względem; pod każdym względem dotknąć nas może niepełnosprawność. Czasowo lub na zawsze.
Czasem nie ma ona większego znaczenia dla funkcjonowania człowieka, może być nawet niezauważalna dla osób postronnych. Czasem nie wie o niej sam niepełnosprawny. Bywa jednak i tak, że utrudnia życie, uniemożliwia nawet samodzielną egzystencję.
I tak, jak każdy człowiek jest inny, tak każda osobnicza niepełnosprawność jest swoista. Jednocześnie tak, jak wszystkich ludzi możemy przyporządkować różnym grupom przyjmując określone kryteria, tak możemy również wyróżnić odrębne rodzaje niepełnosprawności.
Niepełnosprawność może obejmować różne sfery funkcjonowania człowieka:
- fizyczną (przewlekłe choroby wewnętrzne, uszkodzenia narządu ruchu);
- sensoryczną (uszkodzenia narządów zmysłów);
- umysłową (upośledzenia intelektualne, choroby psychiczne).
Nigdy naruszenie jednej ze sfer nie pozostaje bez związku z innymi sferami. Człowiek jest przecież całością psychosomatyczną.
Wykrycie, nazwanie i określenie stopnia niepełnosprawności przeprowadza się w różnych celach. Nadrzędnym powinien być jeden - dążenie do wyrównania życiowych szans niepełnosprawnej osoby z szansami osób pełnosprawnych. To jedno z istotnych funkcji państwa.
Polska jest krajem członkowskim WHO (World Health Organization) - Światowej Organizacji Zdrowia powstałej w 1948 roku, działającej w ramach ONZ. Wprowadzone przez WHO pojęcia niepełnosprawności uwzględniające stan zdrowia człowieka znajdują się m. in. na stronie Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie: http://www.unic.un.org.pl/niepelnosprawnosc/
Znajdziemy tam inne ciekawe informacje, również tekst Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych.
W Polsce istnieje (choć nie jest doskonały) system wspomagania osób niepełnosprawnych. Zajmuje się tym kilka instytucji i każda z nich stosuje odrębne definicje niepełnosprawności. Każda z nich zajmuje się innymi uprawnieniami tych osób.
Obowiązują u nas dwa rodzaje orzecznictwa - do celów rentowych (prowadzone przez ZUS, KRUS, komisje MON i MSWiA) i do celów pozarentowych (dokonywane przez powiatowe i wojewódzkie zespoły orzekające).
Ustawa z dnia 26 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (z późniejszymi zmianami) w Rozdziale 2 określa zasady orzecznictwa. Do realizowania celów ustawy ustalone zostały trzy stopnie niepełnosprawności:
- znaczny (osoba z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji);
- umiarkowany (osoba z naruszona sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych);
- lekki (osoba o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczna, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne).
Stwierdzono również, że orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi także podstawę do przyznania ulg i uprawnień określonych w innych przepisach. Natomiast osoby , które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.
Na podstawie wyżej przytoczonej ustawy Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 15 lipca 2003 roku wydał Rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Dokument ten określa m.in. szczegółowe zasady wydawania orzeczeń o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności, o wskazaniach do ulg i uprawnień oraz tryb postępowania przy orzekaniu.
Rozporządzenie stwierdza, że o niepełnosprawności osób, które nie ukończyły 16 roku życia i o stopniu niepełnosprawności osób, które ukończyły16 rok życia, a także o wskazaniach do ulg i uprawnień osób posiadających orzeczenia o inwalidztwie lub niezdolności do pracy orzeczenia wydają powiatowe i wojewódzkie zespoły.
Przy orzekaniu o niepełnosprawności dziecka (osoby, która nie ukończyła 16 roku życia) bierze się pod uwagę:
- zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką dziecko się znajduje oraz ewentualnie inne dokumenty mogące mieć wpływ na orzeczenie;
- ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza - przewodniczącego składu orzekającego;
- możliwość poprawy zaburzonej funkcji organizmu poprzez zaopatrzenie w przemioty ortopedyczne, środki techniczne, środki pomocnicze lub poprzez inne działania.
Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak nie dłuższy niż do ukończenia przez nie 16 roku życia.
W przypadku wydania orzeczenia o niepełnosprawności dziecka, starosta wystawia legitymację dokumentującą niepełnosprawność.
Przy orzekaniu o stopniu niepełnosprawności osoby, która ukończyła 16 rok życia, bierze się pod uwagę:
- zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących potwierdzone aktualnymi wynikami badań diagnostycznych, wydane przez lekarza, pod którego opieką osoba ta się znajduje oraz ewentualnie inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na orzeczenie;
- ocenę stanu zdrowia wystawiona przez lekarza - przewodniczącego składu orzekającego;
- wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje;
- możliwość całkowitego lub częściowego przywrócenia zdolności do wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia poprzez leczenie, rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe;
- ograniczenie występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu społecznym;
- możliwość poprawy funkcjonowania tej osoby w samodzielnej egzystencji oraz w pełnieniu ról społecznych poprzez leczenie, rehabilitację, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, środki techniczne, usługi opiekuńcze lub inne działania.
Stopień niepełnosprawności osoby, która ukończyła 16 rok życia orzeka się na czas określony lub na stałe.
W przypadku wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności osobie, lub orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień osoby, która ukończyła 16 rok życia, starosta wystawia legitymację dokumentującą stopień niepełnosprawności.
Przy orzekaniu o wskazaniach do ulg i uprawnień bierze się pod uwagę:
- orzeczenie o inwalidztwie lub niezdolności do pracy;
- ocenę aktualnego stanu zdrowia wystawiona przez lekarza - członka powiatowego zespołu;
- zakres i rodzaj ograniczeń spowodowany naruszeniem sprawności organizmu.
